Gaslighting Nedir ve Etkileri Nelerdir?
Günümüzde sıkça duyulan popüler kelimelerden birisi de “gaslighting” kelimesidir. Gaz lambası ışığı anlamına gelen bu kelime yani gaslighting terimi aslında 1938 yılında Patrick Hamilton’un sahnelenen “Gas Light“ isimli bir tiyatro oyunu ile ortaya çıkmıştır. 1940 yılında filme uyarlanmıştır.
Gaslighting temelde bir psikolojik manipülasyon tekniğidir. Kişi aslında bilinçli veya bilinçsiz bir şekilde kendi çıkarları için bir takım teknikler kullanarak karşı tarafın düşünce ve davranışlarını sorgulamasına, gerçeklik algısını yitirmesine ve kendi hafızasından şüphe etmesine sebep olmaktadır. Bu teknikleri kullanan manipülatör; yanlış bilgi verir, karşısındaki bireylerin duygularını küçümser, karşı tarafı suçlar, kurbanı yanıltmayı, çıkarları doğrultusunda onu değiştirmeyi ve kendine daha bağımlı hale getirip mağdur üzerinde güç sağlamayı hedefler. Mağdur sistematik bir şekilde manipülasyona uğrar ve emin olduğu şeylerden, akıl sağlığından şüphe etmeye başlar. Bu yüzden yapılan baskıyı fark etmeleri veya ilişkiyi sonlandırmaları da oldukça güç hale gelmektedir. Sahnelenen tiyatro oyununda da Jack, eşi Bella’yı manipüle etmeye çalışmaktadır. Bunun için yaşadıkları evdeki gaz lambasının ışığını her geçen gün sistematik bir şekilde kısar. Bella bu durumu fark edince ‘Lambanın ışığı azalmaya mı başladı?’ diye sorar. Jack ise Bella’nın delirmeye başladığını, öyle bir şey olmadığını iddia eder. Her seferinde Bella’ya sert cevaplar verir. Sonuç olarak Bella, gözleriyle gördüğü bir şeyde bile kendisine olan güvenini kaybetmeye başlar ve akıl sağlığından şüphe etmeye başlar. Jack’in yaptığı aslında bir psikolojik manipülasyon örneğidir. Failin asıl amacı, sürekli olarak gerçeklik duygusunu sorgulayarak mağdur üzerinde güç sağlamak ve onu duygusal istismara uğratmaktır. Failler, zayıf benlik duygularını güçlendirmek ve kendi endişelerini gidermek için kontrolü hissetmeye ihtiyaç duyarlar.
Gaslighting’in belirtileri nelerdir?
Gaslighting’de kişi sürekli yalan söyler ve gerçekleri çarpıtmaya çalışır. Kurban gerçekleri söylemeye ve hatırladığını dile getirdiğinde bile bunları inkar eder. Kurbana sürekli hatalı olanın o olduğunu ve her şeyi unuttuğunu söyleyerek onu suçlar. Onun duygularını hiçe sayar ve reddeder. Çevresindeki insanlardan yavaş yavaş uzaklaşmasına ve onu çevreden izole etmeye çalışarak onu yalnızlaştırmaya çalışır. Hatta kurban onlarda aynı ortamda bulunduğunda kendisini bir diken üstünde oturuyormuş gibi rahatsız hisseder. Manipüle eden taraf sıklıkla karşısındakini suçlu, haksız ve yetersiz olarak göstermeyi amaçladığı için özür dileyen taraf hep mağdur taraf olur. Kurban aslında bu manipülasyonlardan kaynaklı olarak kendisinin çok hassas olduğuna ve karşısındaki kişinin aslında onu bilerek, isteyerek kırmadığına inanır.
Gaslighting Cümleleri:
• Böyle bir şey yaşanmadı, sen kafanda kuruyorsun.
• Böyle davranmamın sorumlusu sensin.
• Kafanda kurmuşsun.
• Buna katılmıyorum, kendi kuruntuların bunlar.
• Senin için en iyisini ben biliyorum.
• Böyle bir şey yaşamadık, uyduruyorsun.
• Bu kadar tepki vereceğin bir şey yok ortada.
• Abartıyorsun.
• Olayları neden bu kadar büyütüyorsun
• Çok hassas birisin.
• Ben sana o cümleyi kurmadım.
• Seni ne kadar sevdiğimi biliyorsun. Seni asla bilerek kırmam.
• Sen benim için aslında çok kıymetlisin, ben o sözleri sana sinirle söyledim.
Gaslighting’e karşı karşıyaysanız ne yapmalısınız?
• Eğer ilişkinizde gaslighting’e maruz kaldığınızı düşünüyorsanız kendinize ve hislerinize güvenin.
• İlişkinize daha başlardayken sınır koyamadıysanız sonrasında bunun hakkında konuşmanız ve sınırlarınızı belirlemeniz önem taşır.
• Kendinizden emin olabilmek için daha somut ve yazılı şekilde not tutmaya çalışın.
• Yakın çevrede güvenilebilecek kişilerin de bu konuda fikrini almak bazen önem taşır.
• Duygu günlüğü tutabilirsiniz:
Her gün ne düşündüğünüzü ve hissettiğinizi kaydetme alışkanlığını edinmek, iç sesiniz ile daha uyumlu olmanıza yardımcı olabilir. Günlük tutmak, düşüncelerinizi ve duygularınızı karşınızdaki kişinin inançlarından ayırmanın bir yolu da olabilir.
• Profesyonel destek alabilirsiniz:
İster online ister yüz yüze olsun, terapiye gitmek, iyileşmenize yardımcı olmak için yapabileceğiniz en iyi seçimlerden biridir. Bir terapistin rehberliği iyileşme sürecini hızlandırabilir.
• Sorunların size fazla geldiğini düşündüğünüz noktalarda basit bir şekilde uygulanan rahatlama tekniklerini kullanabilirsiniz.
Gaslighting ile beraber görülebilecek psikolojik rahatsızlıklar:
• Depresyon
• Kaygı bozukluğu
• Bağlanma problemleri
• Özgüven eksikliği
• Dissosiyatif bozukluk
• Travma sonrası stres bozukluğu